De crisis in het onderwijs

De cijfers liegen niet: lerarentekort en lesuitval

De harde cijfers laten niets aan de verbeelding over. Volgens de Rijksoverheid en de PO-Raad kampen Nederlandse scholen met een structureel lerarentekort dat alleen maar groter wordt:

• In het primair onderwijs ontbreekt momenteel ongeveer 7.700 voltijdsbanen – een tekort van 8,1%.
• In het voortgezet onderwijs gaat het om ongeveer 3.800 voltijdsbanen – een tekort van 5,1%.

En deze tekorten groeien. Elk jaar weer. Vooral in stedelijke gebieden is de situatie nijpend. Klassen zitten vol, roosters worden onhoudbaar, en lessen vallen uit. Uit een enquête van Beter Onderwijs Nederland blijkt dat in het voortgezet onderwijs gemiddeld 12% van de lessen uitvalt. Sommige leerlingen missen hierdoor wekenlang cruciale vakken, zoals wiskunde of engels.

👉 [Bron: Rijksoverheid, PO-Raad, Beter Onderwijs Nederland]

Wat betekent dit voor leerlingen? Een klas waarin 30 kinderen les krijgen van een docent die tegen een burn-out aan zit. Een rooster waarin vakken zoals wiskunde of Engels tijdelijk niet meer worden gegeven. Kinderen die achterstanden oplopen, ouders die zich zorgen maken, en een systeem dat op instorten staat.

Waarom gaat het mis?

De problemen in het onderwijs zijn niet nieuw, maar de oorzaken lijken nog steeds niet serieus te worden aangepakt.

1. Vergrijzing: Een aanzienlijk deel van de huidige lerarenpopulatie nadert de pensioengerechtigde leeftijd, wat leidt tot een uitstroom van ervaren docenten. Tegelijkertijd is de instroom van nieuwe leraren onvoldoende om deze uitstroom te compenseren.
2. Hoge werkdruk: Leraren ervaren een toenemende werkdruk door een combinatie van lesgeven, administratieve taken, begeleiding van zorgleerlingen, vergaderingen en het nakijken van toetsen. Deze cumulatie van taken binnen een beperkte tijdsperiode draagt bij aan stress en burn-outklachten onder docenten.
3. Ongelijkheid tussen scholen: Er bestaan significante verschillen tussen scholen wat betreft beschikbare middelen, faciliteiten en ondersteuning. Deze ongelijkheden kunnen leiden tot variërende onderwijskwaliteit en ongelijke kansen voor leerlingen, afhankelijk van de school die zij bezoeken.
4. Beperkte instroom: Het beroep van leraar wordt door potentiële studenten vaak gezien als zwaar, onderbetaald en bureaucratisch, wat resulteert in een afname van het aantal inschrijvingen voor lerarenopleidingen. Deze perceptie draagt bij aan de aanhoudende tekorten in het onderwijs.

De gevolgen: wie betaalt de prijs?

De crisis in het onderwijs raakt iedereen, maar vooral de kinderen.

1. Leerachterstanden: Elke uitgevallen les is een gemiste kans.
2. Mentale druk: Kinderen ervaren stress en prestatiedruk door achterstanden.
3. Sociale impact: Kinderen die extra zorg nodig hebben, vallen vaak tussen wal en schip.
4. Ouders: Zij moeten steeds meer verantwoordelijkheid nemen voor begeleiding thuis.

Persoonlijke noot:
“Ik herinner me een moment waarop in gesprekken met andere ouders hoorde dat één van de kinderen thuis kwam en zei: ‘Mama, ik heb vandaag weer bijna niks geleerd.’ Het frustreert me om te zien hoe kinderen het enthousiasme voor leren langzaam afneemt. Niet door hun inzet, niet door de leraar, maar door een systeem dat simpelweg niet werkt.”

Is thuisonderwijs een deel van de oplossing?

In veel landen is thuisonderwijs geen uitzondering, maar een geaccepteerde onderwijsroute. In Nederland wordt het echter met veel wantrouwen bekeken. Maar wat als thuisonderwijs juist kan bijdragen aan de oplossing?

• Flexibiliteit: Onderwijs op maat, afgestemd op de behoefte en het tempo van het kind.
• Minder druk: Weg van overvolle klassen en prestatiedruk.
• Betrokken ouders: Ouders die actief betrokken zijn bij de ontwikkeling van hun kinderen.

Dit betekent niet dat thuisonderwijs dé oplossing is voor alle problemen, maar het zou wel een serieuze overweging moeten zijn binnen het bredere debat over onderwijs.