Gelijke rechten

Hoewel onderwijs in Nederland wordt gepresenteerd als een systeem van gelijke kansen, geldt dit niet voor thuisonderwijs. Ouders die hun kinderen thuis willen onderwijzen, worden geconfronteerd met een juridisch en politiek landschap waarin hun keuze niet wordt erkend. Dit is niet slechts een beleidskwestie, maar een fundamenteel mensenrechtenvraagstuk. Zoals mr. J. Sperling benadrukt, is onderwijsvrijheid volgens artikel 23 van de Grondwet een breed begrip en zou dit niet beperkt moeten blijven tot onderwijs binnen schoolmuren. Toch behandelt de Nederlandse overheid thuisonderwijs als een uitzondering die zoveel mogelijk moet worden gereguleerd of ontmoedigd, in plaats van als een legitieme onderwijsvorm.

In landen als Canada en Finland wordt thuisonderwijs wél erkend en gereguleerd zonder buitensporige beperkingen. Hier krijgen ouders de ruimte om onderwijs te bieden op maat, terwijl er tegelijkertijd een systeem van samenwerking en ondersteuning bestaat, in plaats van puur toezicht en controle. Dit staat in schril contrast met Nederland, waar ouders die thuisonderwijs willen geven zich vaak gedwongen voelen om juridische uitzonderingen te zoeken of zelfs te emigreren om hun kinderen de juiste leeromgeving te kunnen bieden.

Vrijheid van onderwijs volgens Artikel 23

Onderwijsvrijheid wordt in Nederland vaak aangehaald als een fundament van ons onderwijssysteem, maar in de praktijk geldt die vrijheid niet voor iedereen. Artikel 23 van de Grondwet waarborgt de vrijheid van onderwijs, maar de interpretatie ervan is sterk gericht op scholen en instellingen, niet op individuele ouders. Hierdoor kunnen scholen onderwijsvormen aanbieden die passen bij hun pedagogische visie, maar wordt thuisonderwijs nauwelijks erkend. In landen als Verenigd Koninkrijk, Australië, Nieuw-Zeeland en de Verenigde Staten is thuisonderwijs echter een wettelijk vastgelegde en gerespecteerde keuze.

In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld, hebben ouders de wettelijke mogelijkheid om hun kinderen thuisonderwijs te geven, zolang zij kunnen aantonen dat hun kind een passend onderwijsaanbod krijgt. Er is toezicht, maar geen standaard curriculum of verplichte schoolregistratie. In Nieuw-Zeeland moeten ouders een aanvraag indienen en aantonen dat hun thuisonderwijsprogramma voldoet aan een “normaal en efficiënt” onderwijsniveau, waarna zij volledige vrijheid krijgen om de leerinhoud te bepalen. In de VS varieert thuisonderwijs per staat: sommige staten hanteren een meldplicht en minimale eisen, terwijl anderen volledige onderwijsvrijheid bieden.

Dit alles staat in schril contrast met Nederland, waar thuisonderwijs enkel is toegestaan voor een zeer kleine groep ouders die gebruik maakt van een beroep op geloofsbezwaren tegen alle scholen in de omgeving. Dit betekent dat thuisonderwijs hier niet wordt gezien als een legitieme onderwijsvorm, maar als een juridische uitzondering. Dit terwijl landen met een veel breder onderwijssysteem erkennen dat ouders een fundamentele rol spelen in het vormgeven van onderwijs dat past bij de behoeften van hun kinderen. Waarom wordt dit recht in Nederland niet erkend?

Volgens mr. J. Sperling is dit een scheve interpretatie van onderwijsvrijheid, waarbij de overheid onder het mom van bescherming en toezicht juist de keuzevrijheid van ouders inperkt. De kern van onderwijsvrijheid zou niet moeten liggen bij de vraag of een kind naar school gaat, maar of het kind onderwijs krijgt dat aansluit bij zijn of haar behoeften. Hoe kan een land dat onderwijsinnovatie en differentiatie aanmoedigt, tegelijkertijd een onderwijsvorm die in zoveel andere landen effectief wordt toegepast, volledig uitsluiten?

👉 [Bron: Thuisonderwijs Europa]

👉 [Bron: Thuisonderwijs Wereld]

👉 [Bron: Thuisonderwijs UK]

👉 [Bron: Thuisonderwijs Nieuw-Zeeland]

👉 [Bron: Thuisonderwijs VS]

Hoe inclusiviteit ook thuisonderwijs kan omvatten

Inclusiviteit in onderwijs betekent dat elk kind toegang heeft tot passend onderwijs, ongeacht achtergrond, leerbehoefte of onderwijsvorm. In Nederland wordt dit principe breed omarmd in beleidsstukken en onderwijsvisies, maar in de praktijk geldt deze inclusiviteit niet voor thuisonderwijs. Ouders die een onderwijsvorm zoeken die beter aansluit bij hun kind, lopen tegen beperkingen aan, terwijl in veel andere landen thuisonderwijs juist wordt gezien als een manier om onderwijs toegankelijker en inclusiever te maken.

In landen als Canada, Australië en het Verenigd Koninkrijk wordt thuisonderwijs erkend als een volwaardig alternatief binnen het onderwijsstelsel. Het biedt ouders de mogelijkheid om hun kind onderwijs op maat te geven, rekening houdend met leerstijlen, speciale behoeften en persoonlijke omstandigheden. In Finland bijvoorbeeld, waar het onderwijssysteem wereldwijd als vooruitstrevend wordt beschouwd, is thuisonderwijs een geaccepteerde keuze, mits ouders een onderwijsplan kunnen overleggen. In Australië kunnen ouders een thuisonderwijscertificering aanvragen en krijgen zij ondersteuning in de vorm van lesmateriaal en begeleiding.

Nederland blijft hierin achter. Terwijl de overheid steeds meer inzet op maatwerk binnen het schoolsysteem, wordt een écht flexibel onderwijsmodel, waarin thuisonderwijs een legitieme plaats krijgt, niet eens overwogen. Dit is een gemiste kans, want onderzoek toont aan dat thuisonderwezen kinderen in landen waar het goed is geregeld, even goed of zelfs beter presteren dan hun leeftijdsgenoten op school. Bovendien blijkt uit Finse regelgeving dat ouders daar de vrijheid hebben om hun kinderen zelf te onderwijzen, zolang zij kunnen aantonen dat het kind de vereiste kennis opdoet. In Australië kunnen ouders eenvoudig een thuisonderwijsregistratie aanvragen, waarbij ze wel educatieve doelen moeten aantonen, maar verder vrij zijn in de lesmethodes en materialen.

Waarom blijft Nederland vasthouden aan een onderwijssysteem dat niet voor alle kinderen werkt, terwijl andere landen wél ruimte bieden voor flexibel en gepersonaliseerd leren? Echte inclusiviteit betekent dat ouders de vrijheid krijgen om te kiezen wat het beste is voor hun kind, zonder dat de overheid deze keuze onnodig beperkt.

👉 Bron: [Thuisonderwijs Finland]

👉Bron: [Thuisonderwijs Australië]

👉 Bron: [UNESCO (thuis)onderwijs]

👉 Bron: [Thuisonderwijs vs Afstands onderwijs]

Tegelijkertijd laten landen als Canada, Australië en Finland zien dat thuisonderwijs prima kan functioneren binnen een onderwijssysteem zonder dat de kwaliteit in gevaar komt. In Australië moeten ouders zich registreren en een onderwijsplan indienen, maar daarna krijgen ze de vrijheid om hun kind op hun eigen manier te onderwijzen. In Finland wordt thuisonderwijs beschouwd als een grondwettelijk recht, en hoeven ouders alleen aan te tonen dat hun kind voldoende vooruitgang boekt.

In Nederland blijft de wettelijke ongelijkheid bestaan: scholen krijgen ruimte en autonomie, maar ouders die hun kinderen zelf willen onderwijzen, worden gedwongen om binnen een beperkt kader te opereren. Dit roept de vraag op: is het huidige systeem echt rechtvaardig, of wordt onderwijsvrijheid selectief toegepast?

👉 [Bron: Onderwijs Duitsland]

👉 [Bron: Onderwijs Frankrijk]

👉 [Bron: Thuisonderwijs Australië]

👉 [Bron: Thuisonderwijs Finland]

De noodzaak van hervorming

De discussie over thuisonderwijs in Nederland is niet slechts een debat over regelgeving—het raakt aan de kern van ouderlijke vrijheid, onderwijskwaliteit en maatwerk voor kinderen. Terwijl landen als Canada, Finland en Australië laten zien dat thuisonderwijs prima kan functioneren binnen een modern onderwijssysteem, blijft Nederland vasthouden aan een restrictief model dat alternatieve leerwegen uitsluit. Dit is niet houdbaar in een tijd waarin maatwerk en flexibiliteit steeds belangrijker worden voor de ontwikkeling van kinderen.

Internationaal onderzoek toont aan dat thuisonderwijs niet alleen goed werkt, maar in veel gevallen zelfs voordelen biedt op het gebied van academische prestaties, sociale vaardigheden en zelfstandigheid. Studies in de Verenigde Staten laten zien dat thuisonderwezen kinderen gemiddeld hoger scoren op gestandaardiseerde tests dan hun leeftijdsgenoten op reguliere scholen [bron]. In Finland blijkt dat thuisonderwijs niet leidt tot leerachterstanden, zolang er een vorm van toezicht is die niet verstikkend werkt, maar samenwerking en ondersteuning biedt.

In Nederland blijft de wetgeving achter op de realiteit. Ouders worden beperkt in hun onderwijsvrijheid, terwijl er geen bewijs is dat thuisonderwijs structureel tot leerproblemen leidt. In plaats van te kijken naar hoe thuisonderwijs een plek kan krijgen binnen het onderwijssysteem, blijft de overheid vasthouden aan controle en uniformiteit. Het wordt tijd dat we stoppen met het zien van thuisonderwijs als een ‘noodoplossing’ en het gaan beschouwen als een volwaardig alternatief binnen een inclusiever en flexibeler onderwijssysteem.

👉 [Bron: Thuisonderwijs onderzoeken]

👉 [Bron: Thuisonderwijs Finland]

👉 [Bron: UNESCO (thuis)onderwijs]

Jouw stem telt

Dit artikel is geen aanval op het onderwijssysteem of de mensen die daarbinnen met hart en ziel werken. Dit is een oproep tot gelijkwaardigheid. Waarom gelden gelijke rechten niet voor álle onderwijsvormen? Waarom krijgen ouders die kiezen voor thuisonderwijs te maken met striktere regels, meer beperkingen en minder vertrouwen?

Iedere stem telt—die van ouders, leraren, beleidsmakers, en vooral van de kinderen die in dit systeem opgroeien. Waarom zou vrijheid in onderwijs alleen een recht zijn voor scholen en niet voor ouders die op een andere manier hetzelfde doel nastreven?

Wat kun jij doen?

• Deel jouw ervaring: Ervaar jij obstakels rondom thuisonderwijs? Voel je dat de wet jou als ouder tegenwerkt? Jouw verhaal maakt een verschil.
• Reageer op dit artikel: Jouw inzichten, zorgen en ideeën kunnen anderen inspireren. Het gesprek begint hier.
• Denk mee over oplossingen: Hoe creëren we een systeem waarin thuisonderwijs niet als uitzondering wordt behandeld, maar als een legitieme, gelijkwaardige onderwijsvorm?

“Onderwijs is een recht, geen staatsmodel. Vrijheid van onderwijs betekent ook vrijheid voor ouders. Geen uitzonderingen. Geen beperkingen. Geen ongelijkheid.”

Laten we dat gesprek voeren. Hier, vandaag, samen.