Thuisonderwijs als oplossing

Waar geld zich opstapelt in reserves, stapelen zich aan de andere kant ook de kinderen die buiten het onderwijssysteem vallen. Steeds meer leerlingen vinden geen plek meer in het huidige onderwijsmodel. Niet alleen kinderen met autisme of ADHD, maar ook hoogbegaafde kinderen, jongeren met trauma’s, gevoelige leerlingen, kinderen met medische problematiek en jongeren die simpelweg niet gedijen in starre kaders.

Het systeem, dat ooit bedoeld was om álle kinderen kansen te bieden, keert zich steeds vaker tegen de kinderen die het het hardst nodig hebben.

Volgens cijfers van Gespecialiseerd Onderwijs zitten minimaal 70.000 kinderen langer dan drie maanden thuis zonder regulier onderwijs (waarschijnlijk ligt dit aantal vele malen hoger).
Maar deze cijfers vertellen slechts een deel van het verhaal. Naar schatting zijn er inmiddels ruim 280.000 kinderen in Nederland die geen passend onderwijs ontvangen. Dat is één op de negen leerlingen. Een stille crisis die nauwelijks het nieuws haalt, maar hele gezinnen in onzekerheid en overbelasting achterlaat. Ze rollen van het ene MDO in het andere. Lopen tegen muren op van onbegrip, protocollen en regels. Ze zijn geen ouder meer, ze zijn enkel aan het regelen, omdat een systeem ze in die hoek drukt.

Veel thuiszitters blijven bovendien ‘onzichtbaar’. Kinderen die nog wel formeel staan ingeschreven op een school, maar die in werkelijkheid nauwelijks of niet meer naar school gaan. Deze verborgen thuiszitters blijven onder de radar, waardoor de werkelijke omvang van het probleem waarschijnlijk nog veel groter is dan de officiële cijfers laten zien.

De oorzaken zijn divers:

• Onderwijsaanbod dat te weinig flexibel is.
• Schoolteams die onvoldoende expertise hebben om maatwerk te bieden.
• Wachtlijsten voor specialistische begeleiding die maanden tot jaren duren.
• Een bekostigingssysteem dat inzet op aanwezigheid in plaats van ontwikkeling.
• En een groeiend wantrouwen richting ouders die de behoeften van hun kind wél serieus nemen.

In plaats van de flexibiliteit en creativiteit te bieden die deze tijd vraagt, klampt het systeem zich vast aan structuren die hun houdbaarheidsdatum ruimschoots zijn gepasseerd. En terwijl kinderen thuis dreigen te ontsporen, ligt het geld dat hen zou kunnen helpen veilig opgeborgen op spaarrekeningen. Het probleem is niet een gebrek aan middelen. Het probleem is een gebrek aan vertrouwen, visie en lef om werkelijk te kiezen voor het kind en de regie bij de ouders te laten in plaats van onder de controle van het systeem.

👉 [Bron: Thuiszitters tellen 2024]

👉 [Bron: 70.000 thuiszitters en…]

👉 [Bron: Stijgend aantal thuiszitters]

Thuisonderwijs als bewezen alternatief

Waar het reguliere onderwijssysteem steeds meer kinderen laat uitvallen, kiezen ouders in toenemende mate voor thuisonderwijs als een bewuste en krachtige oplossing. Niet uit luxe, maar uit noodzaak. Thuisonderwijs is geen vlucht, maar een vorm van verantwoordelijkheid nemen: voor het welzijn, de ontwikkeling en het leerrecht van hun kind.

In Vlaanderen ontvingen in het schooljaar 2023-2024 al 5.774 leerlingen thuisonderwijs. Ook in Nederland groeit het aantal kinderen dat buiten het reguliere onderwijs leert. De redenen zijn divers: van overprikkeling, trauma, medische problemen, tot hoogbegaafdheid en een fundamenteel gebrek aan passend onderwijsaanbod, maar dat mag niet uitgesproken worden. Je moet nog steeds conform de regeltjes opereren om te doen wat goed is voor je kind. En dat bepaalt nog steeds, ja, de overheid. Niet jij als ouder. stel je voor, dat je het beste voor hebt met je kind(eren).

Ouders die kunnen kiezen voor thuisonderwijs tonen aan dat het reguliere systeem structureel tekortschiet, vooral voor kinderen die niet in het standaard model passen. Maar niet iedereen kan zich gelukkig prijzen om dit daadwerkelijk te kunnen bieden aan hun kind(eren). In Nederland heerst wantrouwen boven vertrouwen. Er heerst controle in plaats van vrijheid.

Tegelijkertijd worden thuisonderwijzers in de publieke opinie steeds vaker neergezet als probleemgevallen. In een ingezonden artikel in De Andere Krant beschrijft Tom van Lamoen hoe ouders die bewust kiezen voor thuisonderwijs geconfronteerd worden met wantrouwen, negatieve framing en zelfs strafzaken. Incidentele, schrijnende voorvallen – zoals een meisje van zestien dat analfabeet bleek – worden misbruikt om een hele groep toegewijde ouders in een kwaad daglicht te stellen. Van Lamoen waarschuwt dat deze demonisering niet alleen onterecht, maar ook gevaarlijk is voor de democratische kernwaarden van vrijheid en verantwoordelijkheid.

“We worden geconfronteerd met wantrouwen en zelfs strafzaken voor de rechter, terwijl wij juist handelen vanuit liefde, zorg en verantwoordelijkheid,” schrijft Van Lamoen.

Bovendien tonen meerdere onderzoeken aan dat thuisonderwijs in de meeste gevallen van hoge kwaliteit is. Vrijgestelde kinderen ontvangen vaak uitstekend onderwijs, onder toezicht van erkende instanties. Kinderen die thuisonderwijs volgen, behalen gemiddeld zelfs een hoger niveau dan kinderen in het reguliere onderwijs, hoewel niveau niet relevant is. Getraumatiseerde thuiszitters zijn zichzelf kwijtgeraakt en kunnen niet meer deelnemen aan de maatschappij vanuit hun potentie. Ze moeten helen. Thuisonderwijs biedt de optie om weer in je kracht te kunnen staan door maatwerk en in te spelen op individuele behoeften.

Het probleem ligt dus niet bij thuisonderwijzers. Het probleem ligt in een onderwijssysteem dat onvoldoende ruimte laat voor maatwerk, vertrouwen en vrijheid.

Thuisonderwijs bewijst dagelijks dat leren ook anders kan:

• Gericht op het individuele kind.

• Flexibel in tempo, inhoud en benadering.

• Gefocust op ontwikkeling, niet alleen op aanwezigheid.

Het is tijd om thuisonderwijs niet langer te demoniseren, maar te erkennen als volwaardige onderwijsroute. Een route die vrijheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid opnieuw centraal stelt — precies de waarden waarop een gezonde samenleving gebouwd is. Zonder controle!

👉 [Bron: Thuisonderwijs steeds populairder]

👉 [Bron: Denk je aan thuisonderwijs…]

👉 [Bron: De demonisering van Thuisonderwijs]

Geld volgt regels, niet het kind

Terwijl duizenden kinderen thuiszitten zonder passend onderwijs, blijven miljoenen euro’s ongebruikt op de rekeningen van samenwerkingsverbanden. Geld dat bedoeld is om kinderen met extra ondersteuningsbehoeften te helpen, wordt opgepot of vastgehouden voor ‘onvoorziene omstandigheden’. In plaats van dat het geld het kind volgt, volgt het geld de regels. En de kinderen? Zij blijven achter.

Volgens recente cijfers houden samenwerkingsverbanden voor passend onderwijs gezamenlijk meer dan 59 miljoen euro aan overtollige reserves vast. Geld dat bedoeld was om leerlingen maatwerk, begeleiding en kansengelijkheid te bieden. In plaats daarvan groeit de bureaucratie: steeds meer dossiers, steeds langere wachttijden, steeds meer vergaderingen — maar nauwelijks meer daadwerkelijke ondersteuning voor het kind. In december 2024 nam de Tweede Kamer een motie aan die scholen oproept om ongebruikt ‘plankgeld’ specifiek in te zetten voor autismeprogramma’s. De aanleiding was schrijnend: kinderen met autisme zijn zwaar oververtegenwoordigd onder thuiszitters en krijgen structureel onvoldoende ondersteuning. Toch blijkt in de praktijk dat deze middelen vaak alsnog blijven hangen bij de instellingen zelf. Er zijn geen duidelijke verplichtingen om het geld direct ten goede te laten komen aan het individuele kind. Autisme of anders…

Voor ouders betekent dit een dagelijkse strijd:

• Wie hulp nodig heeft, moet eerst bewijzen dat het écht nodig is.
• Wie maatwerk vraagt, moet eerst eindeloos formulieren invullen, overleggen en wachten of het überhaubt wordt goedgekeurd en anders weer van voren af aan beginnen of gedwongen hulp aan te nemen dat  niet passend is.
• Wie thuisonderwijs doet, krijgt zelden enige vorm van (financiële) ondersteuning, ondanks dat scholen en samenwerkingsverbanden plankgeld blijven ontvangen zolang het kind officieel staat ingeschreven, nog daargelaten dat thuisonderwijs aan alle kanten wordt tegengewerkt en in negatief daglicht wordt gezet.

Zoals Diana Niens (ervaringsdeskundige en belangenbehartiger) het scherp verwoordde:
“We hebben een systeem gebouwd waarin budgetten belangrijker zijn geworden dan kinderen. Ouders zijn verworden tot bedelaars om hun eigen kind recht te laten doen.”

Dit is de harde realiteit:

• Het systeem stimuleert behoud van geld boven inzet voor oplossingen.
• Bureaucratie wordt beloond, niet de daadkracht om daadwerkelijk onderwijs op maat te bieden.

De logica is volledig omgedraaid. Niet de behoeften van het kind bepalen wat nodig is; de regels bepalen wat mogelijk is — en wat niet. Wie buiten het standaardformat valt, valt letterlijk buiten de boot, met alle gevolgen van dien.

Zolang we geld koppelen aan systemen in plaats van aan kinderen, zal er niets wezenlijks veranderen. Pas als middelen direct volgen op de behoeften van het kind — niet op de administratieve processen van samenwerkingsverbanden — kunnen we werkelijk spreken van passend onderwijs.

Tot die tijd blijven ouders strijden. Voor onderwijs dat werkt. Voor een systeem dat mensen vertrouwt in plaats van wantrouwt.
Voor kinderen die niet langer gezien worden als een kostenpost, maar als de toekomst die ze zijn. Waarin ook thuisonderwijs een plek heeft voor iedereen vanuit vertrouwen, en niet school thuis!

👉 Bron: [Samenwerkingsverbanden sparen teveel]

👉Bron: [Tweede kamer wil dat ‘plankgeld’…]

👉 Bron: [Miljoenen euro’s voor passend onderwijs]

👉 Bron: [Diana Nies LinkedIn-ervaringsdeskundige]

Vrijheid in onderwijs is geen bedreiging, maar een verrijking van onze samenleving. Het stelt ons in staat om diverse leerwegen te omarmen en te erkennen dat er niet één juiste manier van leren is. Door thuisonderwijs te ondersteunen, investeren we in een toekomst waarin elk kind de ruimte krijgt om zijn of haar volledige potentieel te bereiken.​

👉 [Bron: Thuisonderwijs als alternatief voor school]

👉 [Bron: De effectiviteit van Thuisonderwijs]

👉 [Bron: Thuisonderwijs is steeds populairder]

Tijd voor echte keuzes: vertrouwen, vrijheid en verantwoordelijkheid

We staan op een kruispunt. Blijven we vasthouden aan een onderwijssysteem waarin regels, protocollen en geldstromen leidend zijn, terwijl steeds meer kinderen uitvallen? Of durven we radicaal te kiezen voor een samenleving waarin vertrouwen, vrijheid en verantwoordelijkheid weer centraal staan?

De cijfers zijn onmiskenbaar. De verhalen zijn schrijnend. En de voorbeelden van ouders die dagelijks vechten voor het recht van hun kind om te leren, zijn talrijk.
Toch blijft het systeem vooral zichzelf beschermen: geld blijft op de plank liggen, regels worden complexer, en ouders worden gezien als lastige aanvragers in plaats van als partners in het onderwijsproces.

Het huidige systeem wantrouwt de mensen die het dichtst bij het kind staan: hun eigen ouders. Maar wat zou er gebeuren als we dat vertrouwen herstellen? Wat zou er gebeuren als we middelen niet meer koppelen aan bureaucratie, maar direct aan de behoeften van kinderen? Wat zou er gebeuren als we vrijheid in onderwijs niet langer als bedreiging zien, maar als fundament voor een betere toekomst?

Investeren in thuisonderwijs betekent niet dat we kinderen uit het oog verliezen.
Integendeel: het betekent dat we hun behoeften eindelijk serieus nemen.
Het betekent erkennen dat leren niet één vastomlijnd pad volgt, maar vele wegen kent — net zo uniek als de kinderen zelf.

Zoals internationale kinderrechten ook erkennen, zijn ouders de eerste verantwoordelijken voor de ontwikkeling van hun kind. Het is tijd dat onderwijsbeleid die uitgangspositie respecteert.

Vrijheid in onderwijs is geen luxe voor de elite. Vrijheid in onderwijs is een basisrecht dat iedere ouder en ieder kind zou moeten hebben, ongeacht hun achtergrond of omstandigheden. Want echte gelijke kansen ontstaan pas wanneer er ruimte is voor diversiteit, voor maatwerk, voor het anders mogen doen — zonder stigma, zonder wantrouwen.

De verandering die nodig is, begint niet morgen. Die begint vandaag:

• Door systemen die falen openlijk ter discussie te stellen.
• Door te pleiten voor directe inzet van middelen naar kinderen in plaats van naar structuren.
• Door ouders niet langer als probleem te zien, maar als deel van de oplossing.
• Door thuisonderwijs volwaardig te erkennen als krachtig, legitiem en toekomstgericht alternatief.

Het is tijd om niet langer te vragen: “Past dit kind in ons systeem?” Maar: “Wat heeft dit kind nodig om te bloeien, en hoe kunnen wij dat mogelijk maken?”

Vertrouwen.
Vrijheid.
Verantwoordelijkheid.

Dat is niet alleen een investering in individuele kinderen. Dat is een investering in de samenleving die we zeggen te willen zijn.

👉 [Bron: VN-Kinderrechtenverdrag, artikel 5 – Kinderrechten.nl]

Jouw stem telt

Dit artikel is geen aanval op het onderwijssysteem of op de mensen die daarbinnen werken met hart en ziel. Het is een oproep. Een oproep om het geld, de middelen en het vertrouwen terug te brengen naar waar ze thuishoren: bij de kinderen.

Miljoenen euro’s liggen ongebruikt op de plank, terwijl ouders, kinderen en leerkrachten dagelijks worstelen met een systeem dat eerder regels en reserves beschermt dan het recht op onderwijs. Waarom blijven gelijke rechten beperkt tot bepaalde onderwijsvormen?
Waarom krijgen ouders die kiezen voor thuisonderwijs — een keuze uit verantwoordelijkheid en liefde — te maken met meer restricties, minder vertrouwen en nauwelijks financiële ondersteuning?

Iedere stem telt.
De stem van ouders, leraren, beleidsmakers, en vooral van de kinderen die nu hun kansen mislopen.
Vrijheid in onderwijs is geen privilege voor instellingen, maar een recht voor iedere ouder en ieder kind.

Wat kun jij doen?

• Deel jouw ervaring: Loop jij aan tegen obstakels in het onderwijs of bij thuisonderwijs? Voel je hoe systemen geld en macht beschermen, maar niet de belangen van jouw kind? Jouw verhaal kan het verschil maken.

• Reageer op dit artikel: Jouw inzichten, ervaringen en ideeën zijn de bouwstenen voor verandering.

• Denk mee over oplossingen: Hoe kunnen we een systeem creëren waarin niet geldstromen, maar kinderen en hun ontwikkeling centraal staan?

“Onderwijs is een recht, geen staatsmodel. Vrijheid van onderwijs betekent ook vrijheid voor ouders — en eerlijk gebruik van middelen. Geen uitzonderingen. Geen beperkingen. Geen ongelijkheid.”

De middelen zijn er.
De noodzaak is er.
Nu nog de moed om het echt anders te doen.

Laten we dat gesprek voeren. Hier. Vandaag. Samen.

Denk mee over oplossingen: Hoe creëren we een systeem waarin thuisonderwijs niet langer als uitzondering wordt behandeld, maar als een volwaardig, gelijkwaardig en legitiem pad?

“Onderwijs is een recht, geen staatsmodel. Vrijheid van onderwijs betekent ook vrijheid voor ouders. Geen uitzonderingen. Geen beperkingen. Geen ongelijkheid.”

De tijd van stilzwijgen is voorbij.
Laten we dat gesprek voeren.
Hier. Vandaag. Samen.